Klasówka Dodawanie i odejmowanie liczb wymiernych dodatnich zapisanych w postaci ułamków zwykłych. > Test Liczby naturalne. Rzymski sposób zapisu liczb. > Liczby naturalne. Rzymski sposób zapisu liczb. > Klasówka Dodawanie i odejmowanie ułamków zwykłych. Mnożenie przez liczbę naturalną. Ułamek danej liczby naturalnej.
1. Liczby rzeczywiste Rozwinięcie dziesiętne liczby to zapis tej liczby w postaci ułamka dziesiętnego. Może być ono: skończone: 2{,}983, nieskończone okresowe: -8{,}989898... = -8{,}(98) (co czytamy jako -8 i 98 w okresie), nieskończone nieokresowe: 2{,}631841346.... Rozwinięcia dziesiętne liczb wymiernych Liczby wymierne mają rozwinięcia skończone lub nieskończone okresowe: -5 = -5{,}0 \frac{1}{2} = 0{,}5 2\frac{1}{9} = 2{,}(1) Aby zamienić liczbę całkowitą na ułamek dziesiętny, wystarczy dopisać do niej przecinek i 0. Na przykład liczba 3 to w rozwinięciu dziesiętnym 3{,}0. Aby uzyskać rozwinięcie dziesiętne liczby wymiernej niecałkowitej należy przedstawić ją w postaci ułamka zwykłego i wykonać dzielenie (licznik przez mianownik). Jeśli wykonujemy dzielenie w słupku i od pewnego momentu uzyskujemy zapętlenie (cyfry po przecinku zaczynają się powtarzać), to oznacza to, że liczba ma rozwinięcie nieskończone okresowe. Przerywamy wtedy dzielenie i zapisujemy okres liczby w nawiasie po przecinku. Rozwinięcia dziesiętne liczb niewymiernych Liczby niewymierne mają rozwinięcia nieskończone nieokresowe: \pi = 3{,}1415926535897932384626433\ldots \sqrt{2} = 1{,}414213562373095\ldots Zamiana liczb niewymiernych na ułamki dziesiętne jest możliwa na kalkulatorze (wbudowana wartość liczby \pi, obliczenie pierwastka z 2). Należy pamiętać, że kalkulator ma skończoną liczbę miejsc i jeśli policzymy wartość \sqrt{2}, to otrzymamy tylko wartość przybliżoną. Na kalkulatorze z dwunastoma miejscami liczba \sqrt{2} jest przybliżona do jedenastu miejsc po przecinku: 1{,}41421356237, co zapisujemy jako: \sqrt{2}\approx 1{,}41421356237.
Ułamki liczb całkowitych o niezerowym mianowniku; liczby rzeczywiste mające skończone, bądź okresowe od pewnego miejsca rozwinięcie dziesiętne. Standardowy symbol zbioru liczb wymiernych Nieskończona macierz zawierająca wszystkie liczby wymierne pokazuje, że jest to zbiór równoliczny ze zbiorem liczb naturalnych. Najlepsza odpowiedź Odp. Aby ułamek miał rozwinięcie dziesiętne skończone jego mianownik w nieskracalnej postaci musi być iloczynem wyłącznie liczb 2 i/lub 5, więc odpowiedź B ( 3/8 nieskracalna postać, mianownik wynosi 8 czyli 2*2*2, więc składa się z dwójek) - 0,375 Odpowiedzi edi<3 odpowiedział(a) o 22:01 moim zdaniem a ale nie jestem pewna :) blocked odpowiedział(a) o 22:03 B. Słuchaj nie prościej wziąć kalkulator, albo lepiej- trochę pomyśleć i dojść do tego samemu? To nie jest żadna wyższa matematyka. Uważasz, że znasz lepszą odpowiedź? lub Zamiana ułamka dziesiętnego okresowego na ułamek zwykły, wymaga znajomości równań. Przeanalizowanie przykładu powinno wyjaśnić schemat: Zamieńmy ułamek \ (0,2377777\cdots \), często można spotkać się również z postacią \ (0,23 (7)\), obie wersje są poprawne i przedstawiają tą samą liczbę: zapisujemy dany ułamek jako \ (x\) Rozwinięcie dziesiętne dowolnej liczby wymiernej albo jest skończone, albo zawiera okresowo powtarzający się ciąg cyfr, choć czasem może to być bardzo długi ciąg. Rozwinięcie dziesiętne skończone, to postać dziesiętna ułamka zwykłego, którego można rozszerzyć lub skrócić tak, aby jego mianownikiem była jedna z potęg liczby $10$. Przykłady $\frac{2}{5} = \frac{4}{10} = $\frac{3}{8} = \frac{375}{1000} = $\frac{13}{25} = \frac{52}{100} = Liczby wymierne dopuszczają dziesiętne rozwinięcie okresowe. Podział licznika przez mianownik daje w wyniku takie same cyfry w identycznym porządku. Takie nieskończone rozwinięcie dziesiętne nazywamy rozwinięciem okresowym. Powtarzającą się cyklicznie grupę cyfr nazywamy okresem. W zapisie rozwinięcia, okres wyróżniamy nawiasem. $\frac{1}{3} = = 0.(3)$ $\frac{9}{11} = = 0.(81)$ $\frac{7}{15} = = Inaczej dzieje się w przypadku liczb niewymiernych. Żadna liczba niewymierna nie może zostać zapisana za pomocą dziesiętnego rozwinięcia okresowego. Ta niemożność wyrażnie ukazuje zasadniczą różnicę między liczbami wymiernymi a niewymiernymi. Kiedy liczbę wymierną można przedstawić w postaci rozwinięcia dziesiętnego skończonego? Liczbę można zapisać w postaci skończonego ułamka dziesiętnego wtedy i tylko wtedy, gdy jest liczbą wymierną i w rozkładzie mianownika (ułamka skróconego) na czynniki pierwsze, występują wyłącznie liczby $2$ lub $5$. Przykłady Ułamek $\frac{3}{4}$ ma rozwinięcie dziesiętne skończone, bo $4 = 2 \cdot 2$ Ułamek $\frac{7}{20}$ ma rozwinięcie dziesiętne skończone, bo $20 = 2 \cdot 2 \cdot 5$ Ułamek $\frac{4}{25}$ ma rozwinięcie dziesiętne skończone, bo $25 = 5 \cdot 5$ Ułamek $\frac{5}{12}$ nie ma rozwinięcia dziesiętnego skończonego, bo $12 = 2 \cdot 2 \cdot 3$ Ułamek $\frac{1}{14}$ nie ma rozwinięcia dziesiętnego skończonego, bo $14 = 2 \cdot 7$ Ułamek $\frac{2}{15}$ nie ma rozwinięcia dziesiętnego skończonego, bo $15 = 3 \cdot 5$
Theme. 15. Arytmetyka liczb zmiennoprzecinkowych: Problemy i ograniczenia ¶. Liczby zmiennoprzecinkowe są reprezentowane w komputerze jako ułamki o podstawie 2 (binarne). Na przykład dziesiętny ułamek 0.625 ma wartość 6/10 + 2/100 + 5/1000 i analogicznie binarny ułamek 0.101 ma wartość 1/2 + 0/4 + 1/8. Te dwa ułamki mają identyczne
W skrócie Zyskaj dostęp do setek lekcji przygotowanych przez ekspertów! Wszystkie lekcje, fiszki, quizy, filmy i animacje są dostępne po zakupieniu subskrypcji. W tej lekcji: liczby wymierne – definicja i przykładyrozwinięcie dziesiętne liczby wymiernejzamiana ułamka okresowego na ułamek zwykły Miesięczny dostęp do wszystkich przedmiotów Dostęp do 9 przedmiotów Płatność co miesiąc Zrezygnuj kiedy chcesz! 19,90Płatne co miesiąc Zrezygnuj w dowolnym momencie Kontynuuj RABAT 15% Roczny dostęp do wszystkich przedmiotów Dostęp do 9 przedmiotów Korzystny rabat Jednorazowa płatność Korzystasz bez ograniczeń przez cały rok! 84,15 7,01 zł / miesiąc Jednorazowa płatność Kontynuuj lub kup dostęp przedmiotowy Dostęp do 1 przedmiotu na rok Nie lubisz kupować kota w worku? Sprawdź, jak wyglądają lekcje na Dla Ucznia Sprawdź się Filmy do tego tematu Materiały dodatkowe
4.Rozwinięcia zna pojęcia: rozwinięcie dziesiętne skończone, nieskończone, okres (K) zna warunek konieczny zamiany ułamka zwykłego na ułamek dziesiętny dziesiętne liczb umie zapisać liczby wymierne w postaci rozwinięć dziesiętnych skończonych skończony (R) wymiernych. W skrócie Zyskaj dostęp do setek lekcji przygotowanych przez ekspertów! Wszystkie lekcje, fiszki, quizy, filmy i animacje są dostępne po zakupieniu subskrypcji. W tej lekcji: liczby niewymierne – definicja i przykładyjak odróżnić liczbę wymierną od niewymiernejdowód niewymierności √2 Miesięczny dostęp do wszystkich przedmiotów Dostęp do 9 przedmiotów Płatność co miesiąc Zrezygnuj kiedy chcesz! 19,90Płatne co miesiąc Zrezygnuj w dowolnym momencie Kontynuuj RABAT 15% Roczny dostęp do wszystkich przedmiotów Dostęp do 9 przedmiotów Korzystny rabat Jednorazowa płatność Korzystasz bez ograniczeń przez cały rok! 84,15 7,01 zł / miesiąc Jednorazowa płatność Kontynuuj lub kup dostęp przedmiotowy Dostęp do 1 przedmiotu na rok Nie lubisz kupować kota w worku? Sprawdź, jak wyglądają lekcje na Dla Ucznia Sprawdź się Filmy do tego tematu Materiały dodatkowe liczba wymierna liczba wymierna to liczba, którą można zapisać jako ułamek mn ,gdzie m , n to liczby całkowite, n ≠ 0 ,np. 23 , −13 , ale też 4 = 41 , a także √92 = 32 Zbiór liczb wymiernych oznaczamy symbolem Q.
Dzielenie pisemne dodawanie ułamków dziesiętnych odejmowanie ułamków dziesiętnych propagowanie liczb mieszanych dzielenie liczb mieszanych mnożenie i dzielenie pierwszych przez 10, i 1 dodaj ilość decymalną do mieszanej podzielność liczb przez 2, 3, i zbuduj liczbę podzielną rozwinięcia dziesiętne ułamków zwykłych działania
Karty Karta Liczby wymierne, układanka Karta Liczby wymierne, układanka Karta Liczby wymierne, gra 1 Karta Liczby wymierne, gra 2 Karta Liczby wymierne, gra 3 Karta Liczby wymierne, ułamki Karta Liczby wymierne, działania Karta B; Liczby wymierne, obliczamy w pamięci Filmy Liczby wymierne. Cykl filmów dotyczący liczb wymiernych zawiera 6 odcinków. Rozpoczynamy od pokazania, że nie wszystkie ułamki zwykłe są liczbami dziesiętnymi, tzn. o skończonym rozwinięciu dziesiętnym, ale że istnieją ułamki które mają rozwinięcia nieskończone okresowe. Pokazujemy, co to jest okresowość, jaka jest długość okresu i wyjaśniamy dlaczego. Cykl kończymy przedstawieniem własności, że pomiędzy każde dwie liczby wymierne na osi można wstawić nieskończenie wiele innych liczb. Na stronach Fundacji, w zadaniach dla gimnazjum oraz kartach pracy można znaleźć sporo przykładów do wykorzystania: np. karta nr. testy, zad. gimnazjalne nr 23 i 24. Odcinek 1. Rozwinięcia dziesiętne nieskończone Prezentujemy rozwiniecie dziesiętne ułamka 1/3 oraz ułamków o mianowniku dlaczego te ułamki nie mają rozwinięcia skończonego, tylko okresowe. Uczniowie mogą bawić się kalkulatorem, szukając rozwinięć dla różnych ułamków. Dobrze też jest zadać pytanie, czy mogą podać przykłady innych ułamków z rozwinięciem okresowym z powtarzającą się tylko jedną cyfrą. Odcinek 2. Rozwinięcia dziesiętne okresowe. Podajemy przykłady ułamków z rozwinięciem okresowym, , które mają początkowe cyfry inne niż w okresie – np. 1/6. Pokazujemy, że jest to suma ułamka dziesiętnego i ułamka okresowego. Dobrze byłoby, gdyby uczniowie podawali własne przykłady i powtórzyli pokazaną drogę od ułamka okresowego do ułamka zwykłego. Odcinek 3. Rozwinięcia okresowe, przybliżenia. Wyjaśniamy, jakie ułamki zwykłe mają rozwinięcia dziesiętne skończone, a jakie okresowe. Pokazujemy ułamki z okresem różnej długości i pokazujemy, że działania na nich wykonujemy biorąc przybliżenia. Najlepiej jest, jeśli uczniowie cały czas mają kalkulatory, na których mogą szukać rozwinięć dla różnych ułamków i wybierać do działań dowolne przybliżenia Odcinek 4. Ułamki o mianowniku 7 Na przykładzie ułamków o mianowniku 7 wyjaśniamy jaka jest maksymalna długość okresu. Pokazujemy własności tych ułamków (cykliczność okresu). Można prosić uczniów, aby narysowali okrąg, rozmieścili na nim równo cyfry kresu i na takim modelu zobaczyli okresowość rozwinięcia tych ułamków. Uczniom bardziej zainteresowanym , można podpowiedzieć, aby spróbowali znaleźć rozwinięcie ułamków o mianowniku 13 i/ lub 17. ( nie jest to łatwe zadanie) Odcinek 5. Od rozwinięcia okresowego do ułamka zwykłego. Pokazujemy, jak, mając rozwinięcie ułamka okresowego o dowolnie długim okresie znaleźć odpowiadający ułamek zwykły. Uczniowie powinni powtórzyć podane rozumowanie na własnych przykładach. Odcinek 6. Liczby wymierne na osi. Umieszczamy liczby wymierne na osi i wyjaśniamy jedną z ważniejszych własności liczb wymiernych- miedzy dwie dowolne liczby wymierne można wstawić nieskończenie wiele innych liczb wymiernych. Na tym etapie dobra byłaby dyskusja między uczniami, jak rozumieją tę własność.
24. Porównywanie liczb 24.1 Rozpoznawanie liczb naturalnych, całkowitych i wymiernych. 24.2 Porównywanie liczb wymiernych. 24.3 Zaznaczanie liczb wymiernych na osi liczbowej oraz odczytywanie współ-rzędnych punktów zaznaczonych na osi. 24.4 Zaznaczanie liczb wymiernych na osi liczbowej. 25. Dodawanie i odejmowanie
Dzieląc licznik ułamka przez mianownik, otrzymamy ułamek dziesiętny o skończonej liczbie cyfr po przecinku, mówimy wtedy, że ułamek ma rozwinięcie dziesiętne: Zapisywanie rozwinięcia dziesiętnego nieskończonego okresowego w postaci ułamka zwykłego. Ćwiczenie Zapisz podane ułamki okresowe w postaci ułamków zwykłych: a) 0,(7); b) 0,(3); c) 0,34(5); d) 1,(69); e) 0,(27). Uczeń: 4) Zaokrągla rozwinięcia dziesiętne liczb. Ćwiczenie 2 Sprawdzanie prawdziwości zaokrągleń – Prawda – Fałsz.
Liczba wyników dla zapytania 'rozwiniecia dziesiętne': 209 Porównywanie ułamków dziesiętnych, Matematyka kl. 4 Brakujące słowowg Fanatyklam Klasa 4 Matematyka Ułamki dziesiętne Ułamki dziesiętne Prawda czy fałszwg Annagarwacka48 Klasa 4 Klasa 5 Matematyka ułamki dziesiętne O rety! Krety!wg Joanna33 Klasa 5 Ułamki dziesiętne Połącz w parywg Alachodala Klasa 4 Matematyka Ułamki dziesiętne - klasa 4 Brakujące słowowg Mateduakcja Klasa 4 Klasa 5 Matematyka Ułamki dziesiętne Połącz w parywg Mbotulinska21 Klasa 4 Matematyka Ułamki dziesiętne Połącz w parywg Emilia23wier Klasa 4 Klasa 5 Klasa 6 Matematyka Ułamki dziesiętne - klasa 4 Brakujące słowowg Rudnik Klasa 4 Klasa 5 Ułamki dziesiętne Testwg Ansl1919 Klasa 5 Matematyka Ułamki dziesiętne Odkryj kartywg Ajakubowska Klasa 4 Klasa 5 Matematyka ułamki dziesiętne Koło fortunywg Malgorzata198 Klasa 5 Matematyka Ułamki dziesiętne Samolotwg Misiek123 Klasa 4 Matematyka Ułamki dziesiętne Testwg Majastanczyk Ułamki dziesiętne Koło fortunywg Lmat Klasa 4 Klasa 5 Matematyka Ułamki dziesiętne Testwg U29620951 Ułamki dziesiętne Koło fortunywg Katka8381 Klasa 5 Matematyka Ułamki dziesiętne na osi - klasa 5 Rysunek z opisamiwg Klaudia23 Klasa 5 Matematyka Ułamki dziesiętne. Prawda czy fałszwg Marzena16 Ułamki dziesiętne Prawda czy fałszwg Lidkanowak1982 Ułamki dziesiętne Koło fortunywg Katarzyna88 Połącz w pary- ułamki dziesiętne Połącz w parywg Zuzen Klasa 4 Klasa 5 Matematyka Ułamki Dziesiętne Testwg Zuzannazyrafaaa Klasa 5 Matematyka Ułamki dziesiętne - zapisywanie Przebij balonwg Kfsiminska Klasa 4 Klasa 5 Matematyka Ułamki dziesiętne. Prawda czy fałszwg Renatachlibiuk Klasa 5 Klasa 6 Matematyka Często używane ułamki dziesiętne - rozszyfruj Rozszyfrujwg Katka8381 Klasa 5 Matematyka uł dziesiętne Teleturniejwg Aleksadrafraszc Klasa 5 Matematyka Ułamki dziesiętne. Prawda czy fałszwg Zszp3bak Ułamki dziesiętne Połącz w parywg Edytaah Ułamki dziesiętne Znajdź paręwg Lapczynskajoann Matematyka Ułamki zwykłe i dziesiętne Połącz w parywg Jac71 Klasa 4 Klasa 5 Matematyka ułamki dziesiętne Teleturniejwg Romannikola0 Klasa 5 Matematyka Ułamki dziesiętne Koło fortunywg Malgorzatawygryz Ułamki dziesiętne-pieniądze Znajdź paręwg Kamimarta Klasa 4 Matematyka Ułamki dziesiętne dodawanie i odejmowanie Koło fortunywg Jawkos Dla każdego Matematyka Dodawanie i odejmowanie Ułamki dziesiętne ułamki dziesiętne Porządkowaniewg Hbienias Ułamki dziesiętne Testwg Guglkarolina Klasa 4 Matematyka Ułamki dziesiętne Połącz w parywg U52826600 Klasa 4 Matematyka Często używane ułamki dziesiętne - samolot Samolotwg Katka8381 Klasa 5 Matematyka Ułamki dziesiętne Odkryj kartywg Mariolajurkowsk Ułamki zwykłe i dziesiętne Połącz w parywg Adaweglarz Klasa 5 Matematyka Ułamki dziesiętne Rysunek z opisamiwg Aniakw80 Klasa 5 Matematyka ułamki dziesiętne Testwg Nikolagasior0 ułamki dziesiętne Teleturniejwg Julka83 Ułamki dziesiętne klasa 4 Przebij balonwg Plolafcio Klasa 4 Matematyka Ułamki dziesiętne Połącz w parywg Juliuszow Ułamki dziesiętne Labiryntwg Milena8 Ułamki dziesiętne Odkryj kartywg Bukowieckamarta Zamiana jednostek - ułamki dziesiętne Połącz w parywg Lidkanowak1982 zamiana ułamków zwykłych na dziesiętne Połącz w parywg Polubok Klasa 5 Matematyka Powtórzenie wiadomości - ułamki dziesiętne Odkryj kartywg Magdalena34 Klasa 4 Matematyka ułamki dziesiętne Koło fortunywg U82265862 Ułamki dziesiętne Pasujące parywg Sylwiabaginska3 Ułamki dziesiętne Testwg Uczen191 Klasa 7 Matematyka Procenty i ułamki dziesiętne Połącz w parywg Annaludwikowska Klasa 6 Matematyka Ułamki zwykłe i dziesiętne Połącz w parywg Adaweglarz Klasa 5 Matematyka Ułamki dziesiętne Odkryj kartywg Honorata2 Ułamki dziesiętne Testwg Olaf51 5b_Ułamki dziesiętne Testwg Matmasp10 Ułamki dziesiętne Prawda czy fałszwg Pfeiffer Klasa 4 Matematyka Ułamki zwykłe i ułamki dziesiętne Sortowanie według grupwg Pomarancza Klasa 4
1.1 Klasówka Różne postaci liczby rzeczywistej: ułamki zwykłe, ułamki dziesiętne okresowe, pierwiastki, potęgi. (SPP)Rozkład na czynniki pierwsze. Poniżej znajdują się jedynie definicje najważniejszych pojęć związanych z ułamkami. W kolejnych rozdziałach znajdziesz dokładniejsze omówienie wszystkich zagadnień, wraz z przykładami. ułamek - wyrażenie lub liczba postaci \(\frac{a}{b}\) (czasami zapisujemy \(a/b\), rzadziej \(a:b\)), gdzie \(a\) nazywamy licznikiem ułamka, a \(b\) nazywamy mianownikiem ułamka. Kreskę poziomą między licznikiem i mianownikiem nazywamy kreską ułamkową. Ułamek dziesiętny - ułamek, w którym mianownik jest naturalną potęgą liczby \(10\), np. \(\frac{7}{10}\), \(\frac{32}{100}\), \(\frac{3}{1000}\). Ułamek dziesiętny zapisujemy najczęściej używając przecinka, a nie kreski ułamkowej, np.: \[ \frac{7}{10}=0{,}7,\qquad \frac{16}{10}=1{,}6,\qquad \frac{327}{100}=3{,}27. \] Ułamek dziesiętny nieskończony - ułamek dziesiętny, który po przecinku ma nieskończenie wiele cyfr (może być okresowy). Ułamek dziesiętny okresowy - ułamek dziesiętny nieskończony, którego cyfry od pewnego miejsca po przecinku otrzymujemy przez powtarzanie pewnej grupy cyfr zwanej okresem, np. \[0{,}\underline{3}33333... = 0{,}(3)\] \[0{,}\underline{42857}4285742857... = 0{,}(42857)\] \[(2{,}7351\underline{42}424242... = 2{,}7351(42)\] Ułamki okresowe często zapisujemy krócej - pisząc okres w nawiasie. Każdy ułamek okresowy można zamienić na ułamek zwykły. Ułamek mieszany - ułamek niewłaściwy, który został zapisany jako suma liczby całkowitej i ułamka właściwego (znak \(+\) przy takim zapisie pomijamy), np. \[\frac{9}{2}=4\frac{1}{2},\qquad -\frac{13}{5}=-2\frac{3}{5},\qquad \frac{7}{3}=2\frac{1}{3}\] Ułamek nieskracalny - ułamek w którym licznik i mianownik mają największy wspólny dzielnik równy \(1\), np. \[\frac{2}{3}, \frac{7}{11}, \frac{14}{9}\] Ułamek niewłaściwy - ułamek w którym licznik jest większy lub równy mianownikowi (mówiąc dokładniej - wartość bezwzględna licznika jest większa lub równa od wartości bezwzględnej mianownika), np. \[\frac{4}{3},\quad\frac{10}{8},\quad -\frac{28}{6}\] Ułamek właściwy - ułamek w którym licznik jest mniejszy od mianownika (mówiąc dokładniej - wartość bezwzględna licznika jest mniejsza od wartości bezwzględnej mianownika), np. \[\frac{3}{4},\quad \frac{1}{5},\quad -\frac{52}{170}\] Ułamek zwykły - ułamek zapisany przy pomocy licznika, mianownika i kreski ułamkowej (nie ułamek dziesiętny). Ułamek zwykły można krócej nazywać po prostu ułamkiem. .
  • iud27e1i9r.pages.dev/321
  • iud27e1i9r.pages.dev/23
  • iud27e1i9r.pages.dev/18
  • iud27e1i9r.pages.dev/468
  • iud27e1i9r.pages.dev/261
  • iud27e1i9r.pages.dev/599
  • iud27e1i9r.pages.dev/177
  • iud27e1i9r.pages.dev/38
  • iud27e1i9r.pages.dev/159
  • iud27e1i9r.pages.dev/871
  • iud27e1i9r.pages.dev/174
  • iud27e1i9r.pages.dev/175
  • iud27e1i9r.pages.dev/942
  • iud27e1i9r.pages.dev/521
  • iud27e1i9r.pages.dev/458

    • rozwinięcia dziesiętne liczb wymiernych ułamki okresowe